«Δουλεύεις για να ζεις ή ζεις για να δουλεύεις;», είναι ένα ερώτημα που πολύ εύστοχα συνηθίζουμε να απευθύνουμε στους ανθρώπους που εργάζονται πολλές ώρες, σε σημείο εξουθένωσης.
Τα χρόνια που κάθε πρωί σηκωνόσασταν χωρίς σκοτούρες για να πάτε στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο ή για να συναντήσετε κάποιο φίλο έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Όμως, εάν τη στιγμή που χτυπάει το ξυπνητήρι νιώθετε ένα βάρος να σας κρατάει στο κρεβάτι και δεν θέλετε με τίποτα να σηκωθείτε, τότε ίσως υπάρχει πρόβλημα.
Εάν τα άσχημα συναισθήματα γίνονται ακόμη χειρότερα μόλις πάτε στη δουλειά και αισθάνεστε εξαντλημένοι, τότε πρέπει να ψάξετε μήπως πάσχετε από το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ή αλλιώς σύνδρομο Burnout. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1974, από τον Γερμανό ψυχολόγο Herbert Freudenberger, για να περιγράψει μια κατάσταση εξάντλησης των επαγγελματιών ψυχικής υγείας στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Ωστόσο, μόλις πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το ενέταξε στη λίστα με τις ασθένειες.
Τι είναι και τι δεν είναι το Burnout
Όταν μιλάμε για επαγγελματική εξουθένωση δεν εννοούμε την υπερκόπωση που μπορεί να αισθανθεί κάποιος μετά από πολλές ώρες εργασίας, ούτε μόνο το εργασιακό στρες. Το σύνδρομο «επαγγελματικής εξουθένωσης» (burnout) δεν είναι συνώνυμο με άλλες έννοιες όπως «εργασιακή πίεση» (job stress), «εργασιακή κόπωση» (work fatigue) και σίγουρα δεν είναι το ίδιο με την κατάθλιψη.
Στην Ιαπωνία, γνωστή για τις εξαντλητικές εργασιακές σχέσεις, υπάρχει η λέξη «karoshi» που σημαίνει τον αιφνίδιο θάνατο, ο οποίος οφείλεται σε εξάντληση από υπερβολική εργασία. Τον Ιούλιο του 2013, η 31 ετών Μιγουά Σαντό, δημοσιογράφος της δημόσιας τηλεόρασης ΝΗΚ στο Τόκιο, βρέθηκε νεκρή στο διαμέρισμά της εξαιτίας καρδιακής ανεπάρκειας. Αργότερα έγινε γνωστό ότι η νεαρή δημοσιογράφος, τον τελευταίο μήνα της ζωής της είχε κάνει 159 ώρες υπερωρίες, παίρνοντας μόνο δυο ημέρες ρεπό από την εργασία της. Ήταν ο πρώτος θάνατος που χαρακτηρίστηκε επίσημα«karoshi», αν και τέτοιου είδους απάνθρωπα φαινόμενα είχαν παρουσιαστεί από τη δεκαετία του ‘60 στην Ιαπωνία.
Ασφαλώς όταν μιλάμε για σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης δεν εννοούμε κάτι τέτοιο, αν και ορισμένες φορές τα όρια είναι δυσδιάκριτα. Με τον όρο Burnout περιγράφουμε την μακροχρόνια εξάντληση, η οποία συνδυάζεται με άλλα δυσάρεστα αισθήματα όπως η έλλειψη ενδιαφέροντος για την εργασία μας, η απογοήτευση, ο θυμός, ο εκνευρισμός, η απαισιοδοξία, η μελαγχολία, κ.α. Συχνά συνοδεύεται από πονοκεφάλους, αϋπνία ή υπνηλία και μειωμένη όρεξη.
Επομένως, το Burnout είναι μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και ψυχικής εξάντλησης που προκαλείται από υπερβολικό στρες και πολύωρη εργασία.
Το Burnout μειώνει την παραγωγικότητα και αφαιρεί κάθε ενέργεια, σας κάνει να αισθάνεστε ότι δεν έχετε τίποτα να δώσετε. Νιώθετε όλο και πιο αβοήθητοι, απελπισμένοι, κυνικοί και ανυπόμονοι. Η κούραση στο χώρο εργασίας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για εργατικό ατύχημα ή για καρδιολογικά προβλήματα.
Οι επιπτώσεις από αυτό το σύνδρομο μπορεί να επηρεάσουν την οικογενειακή και κοινωνική σας ζωή, ιδίως αν συνηθίζετε να παίρνετε δουλειά στο σπίτι.
Εκτός από το στρες και την πολύωρη εργασία, στο πρόβλημα συντελούν η έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος στον χώρο εργασίας και στο σπίτι, οι κακές σχέσεις με τους συναδέλφους, η ανυπαρξία κοινωνικών σχέσεων και ποιοτικού ελεύθερου χρόνου, καθώς και στοιχεία της προσωπικότητας.
Ποτέ δεν είναι αργά
Είτε είσαστε στα πρώτα στάδια του Burnout είτε σε προχωρημένη κατάσταση, ήρθε η ώρα για δράση.
Οι ειδικοί συστήνουν την προσέγγιση «Three R» από τις λέξεις recognize (αναγνώριση), reverse (αντίστροφη) και resilience (ανθεκτικότητα).
• Το πρώτο βήμα είναι να δείτε τα προειδοποιητικά σημάδια.
• Το δεύτερο βήμα είναι να αντιμετωπίσετε τη ζημιά.
• Το τρίτο βήμα είναι να δημιουργήσετε ένα ανθεκτικό περιβάλλον.
Εφόσον έχετε αναγνωρίσει το πρόβλημα, είσαστε πολύ πιο κοντά στην λύση. Εάν καταλάβετε ότι έχετε πρόβλημα, τότε μπορείτε να αλλάξετε τα προβληματικά σημεία της εργασίας ή της ίδιας της ζωής σας.
Μερικές συμβουλές
-Εμπιστευτείτε το πρόβλημα στους φίλους και στην οικογένεια σας, μιλήστε για αυτό και θα νιώσετε απελευθερωμένοι. Μόνο και μόνο η συζήτηση με κάποιον άλλο άνθρωπο μπορεί να βοηθήσει.
-Αναπτύξτε φιλικές σχέσεις με τους συναδέλφους σας. Στο διάλειμμα ασχοληθείτε μαζί τους αντί να μιλάτε στο κινητό ή να σερφάρετε στο διαδίκτυο. Η ύπαρξη ισχυρών δεσμών στο χώρο εργασίας μπορεί να συμβάλει στη μείωση της μονοτονίας και στην αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων της εξουθένωσης.
-Απομακρυνθείτε από τους ανθρώπους του εργασιακού σας περιβάλλοντος που είναι «τοξικοί». Εάν πρέπει να συνεργαστείτε με έναν τέτοιο άνθρωπο, περιορίστε στα απολύτως απαραίτητα τις συναναστροφές μαζί του.
-Εάν δεν έχετε φίλους ή δεν σας καλύπτουν αυτοί που έχετε, κάντε νέους φίλους. Επίσης, ενταχθείτε σε μια ομάδα με την οποία έχετε κοινά ενδιαφέροντα (κοινωνικά, θρησκευτικά, χόμπι, κ.λπ.). Η επαφή με ομοϊδεάτες θα σας δώσει ένα κίνητρο στη ζωή.
-Εάν η δουλειά που κάνετε δεν σας αρέσει, τότε καλό θα είναι να επιλέξετε κάτι που σας αγγίζει. Φυσικά, αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο, ιδίως εάν έχετε οικογένεια και υποχρεώσεις που πρέπει να πληρωθούν. Σε μια τέτοια περίπτωση επικεντρωθείτε σε πτυχές της δουλειάς σας, που σας αρέσουν. Η αλλαγή της στάσης απέναντι στη δουλειά σας, μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε μια αίσθηση σκοπού και ελέγχου. Αποφύγετε δια ροπάλου να παίρνετε δουλειά στο σπίτι.
-Εάν μισείτε τη δουλειά σας αλλά δεν μπορείτε να κάνετε αλλιώς, αναζητήστε νόημα και ικανοποίηση σε άλλους τομείς της ζωής σας όπως στην οικογένειά, στους φίλους, σε κάποιο χόμπι ή στον εθελοντισμό. Πρωτίστως, επικεντρωθείτε σε αυτά που σας φέρνουν χαρά.
-Όταν νιώθετε πως έχετε μπουχτίσει, ζητήστε άδεια και πηγαίνετε διακοπές. Κάθε διάλειμμα από την εργασία σας, είτε είναι μικρότερο όπως ένα ρεπό είτε μεγαλύτερο όπως μια άδεια, μπορεί να σας βοηθήσει να γεμίσετε τις μπαταρίες σας.
-Θυμηθείτε ότι ο καλός ύπνος βοηθάει, ενώ αντίθετα η αϋπνία μεγαλώνει τον εκνευρισμό σας. Προσπαθήστε να κοιμάστε κάθε βράδυ τουλάχιστον 8 ώρες και ίσως δείτε «με άλλο μάτι» την δουλειά σας.
-Οι τεχνικές χαλάρωσης όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός βοηθούν το σώμα και το μυαλό σας να ηρεμήσουν και σας θωρακίζουν από το στρες. Αγχολυτικά δρα η γυμναστική αλλά και ήπιες δραστηριότητες όπως το περπάτημα.
Σε κάθε περίπτωση, εάν καταλάβετε ότι πάσχετε από το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, ήρθε η ώρα να επαναξιολογήσετε τις προτεραιότητες σας στην ζωή.
Πηγή: «HelpGuide», «iatropedia», «Journal of Social Issues»
Γράφει η Dr Angel,
Αγγελική Κοσκερίδου
Holistic Doctor – Counseling Psychotherapist
Doctor of Naturopathic Medicine
MSc Health Psychology
