Ασφαλώς όλοι γνωρίζουμε την περίφημη φράση για το ποτήρι, που άλλοι το βλέπουν «μισογεμάτο» και άλλοι «μισοάδειο» Το ιδίωμα αυτό χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αισιόδοξη στάση ζωής («μισογεμάτο») και την απαισιόδοξη («μισοάδειο»).
Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι η αισιοδοξία είναι μια βασική συνθήκη για μια ευτυχισμένη και ποιοτική ζωή. Πώς όμως μπορούμε να την μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας, αφού η αισιόδοξη στάση ζωής δεν κληρονομείται, ούτε είναι γραμμένη στο DNA μας;
Ο μόνος τρόπος είναι να μάθουμε τα παιδιά μας να σκέφτονται αισιόδοξα. Όχι, βέβαια, με την δασκαλίστικη έννοια, αλλά με διάθεση να τους δείξουμε έμπρακτα τα οφέλη μιας θετικής στάσης ζωής, κυρίως μέσα από το προσωπικό μας παράδειγμα και την καθημερινή συζήτηση μαζί τους. Άρα, λοιπόν, το πρώτο και πιο βασικό είναι να είμαστε εμείς οι γονείς αισιόδοξοι, για να το μεταφέρουμε και στα παιδιά μας.
Γιατί τα παιδιά μας πρέπει να σκέφτονται αισιόδοξα;
Τα αισιόδοξα παιδιά πετυχαίνουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, στα σπορ και σε άλλες δραστηριότητες. Σύμφωνα δε με πολλές έρευνες, έχουν σημαντικά καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία. Τα οφέλη αυτής της τάσης είναι ακόμη περισσότερο φανερά στην «δύσκολη» ηλικία της εφηβείας, ενώ ακολουθούν το παιδί και κατά την ενηλικίωση του.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε τα παιδιά μας «να πετάνε στα σύννεφα» και να μην μπορούν να δουν ρεαλιστικά τη ζωή. Αυτό που εννοούμε είναι να τα γεμίσουμε αυτοπεποίθηση, να τους διδάξουμε να είναι μαχητές και να πιστεύουν ότι καμία μάχη δεν είναι χαμένη εκ των προτέρων.
Τα καλά νέα, όπως σημειώνει η Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας, είναι ότι η αισιοδοξία μαθαίνεται. Με άλλα λόγια, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας είναι μια μαθημένη, εν πολλοίς, λειτουργία. Στη θετική ψυχολογία η διαδικασία αυτή ονομάζεται «μαθημένη αισιοδοξία» (learned optimism) και δίνει έμφαση στο περιβάλλον που μεγαλώνουν τα παιδιά.
6 χρυσές συμβουλές!
- Τα παιδιά χρειάζονται αισιόδοξα πρότυπα ταύτισης
Ο τρόπος που ερμηνεύουν τα γεγονότα οι γονείς και τα άλλα πρόσωπα του συγγενικού ή του φιλικού περιβάλλοντος, διαμορφώνει τα πρότυπα του παιδιού. Εάν, ένας γονιός σκέφτεται απαισιόδοξα, τότε είναι πολύ πιθανόν να σκέφτεται απαισιόδοξα και το παιδί του. Μάλιστα, αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με αυτά που λέμε στα παιδιά μας, αλλά και με την στάση που μεταφέρουμε ακόμα και υποσυνείδητα.
- Διατυπώνουμε κριτική που βοηθάει το παιδί
Συχνά ακούμε ότι η κριτική βοηθάει να διορθώνουμε λάθη και αδυναμίες. Όμως σημασία έχει ο τρόπος (και ίσως ο τόπος) που διατυπώνουμε την κριτική. Εάν για παράδειγμα έχουμε την τάση να είμαστε αφοριστικοί και μηδενιστές στην κριτική μας, τότε δεν βοηθάμε το παιδί μας.
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή να μην βάζουμε ταμπέλες στα παιδιά μας όταν τους κάνουμε κριτική. Δηλαδή να μην αποδίδουμε κάτι που έκανε σε σταθερά στοιχεία του χαρακτήρα του. Εάν για παράδειγμα λέμε συνεχώς σε ένα παιδί ότι είναι άτακτο ή φασαριόζικο του κολλάμε μια ταμπέλα που υποσυνείδητα θα την κουβαλά και θα συμβιβαστεί με αυτήν. Με άλλα λόγια θα πιστέψει ότι ‘’έτσι είναι’’ ο χαρακτήρας του και δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα από την συμπεριφορά του.
Μια καλή ιδέα είναι να βάζουμε θετικές ταμπέλες στο παιδί. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι θα ‘’τσακωθούμε’’ με την λογική και θα λέμε σε ένα παιδί που είναι άτακτο ότι είναι φρόνιμο. Απλά μπορούμε να αναζητούμε στιγμές που φέρεται σωστά και να το επιβραβεύουμε γι’ αυτό. Χρειάζεται βέβαια να μην πάμε στο άλλο άκρο, γιατί αν επιβραβεύουμε το παιδί μας συνεχώς, τότε του αφαιρούμε ένα κίνητρο για να προσπαθεί να βελτιώνεται.
- Φερόμαστε με ψυχραιμία
Έχει σημασία να μην κριτικάρουμε εν βρασμώ ένα παιδί όταν αποτυγχάνει σε κάτι. Για παράδειγμα εάν αποτύχει σε μια αθλητική δραστηριότητα ή κάτι ανάλογο δεν πρέπει να σπεύσουμε να το κριτικάρουμε. Το αντίθετο, καλό είναι εκείνη τη στιγμή να το επιβραβεύσουμε για την προσπάθεια και όταν πάμε σπίτι να του εξηγήσουμε καλοπροαίρετα τι έκανε λάθος και πως μπορεί να το βελτιώσει.
- Προστατεύουμε το παιδί από στρεσογόνες καταστάσεις
Όπως υπάρχει η έννοια της «μαθημένης αισιοδοξίας», αντίστοιχα υπάρχει και η έννοια της «μαθημένης αδυναμίας» (learned helplessness). Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας, γεγονότα και εμπειρίες (π.χ. θάνατος, διαζύγιο, σοβαρή ασθένεια, κακοποίηση) στα οποία το παιδί δεν μπορεί να έχει κανέναν έλεγχο και τα οποία το αποδυναμώνουν συναισθηματικά και ψυχικά, προκαλούν αίσθημα αδυναμίας, απόγνωσης και ματαιότητας.
Για να το πούμε πιο απλά, το παιδί θα πρέπει να νιώθει πως μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον του και όχι να αισθάνεται πως είναι όλα μάταια, γιατί τότε θα σκέφτεται μόνο απαισιόδοξα στο μέλλον.
- Προσφέρουμε ασφάλεια στα παιδιά μας
Στην θετική ψυχολογία υπάρχει η έννοια της «βιωμένης ασφάλειας», η οποία χρησιμοποιείται για να περιγράψει το αίσθημα που δημιουργείται εσωτερικά στο παιδί ότι μπορεί να εμπιστευθεί τα πρόσωπα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, τόσο από εξωτερικές όσο και από εσωτερικές «απειλές» (π.χ. πείνα, πόνος, άγχος).
Επ’ αυτού είναι ιδιαίτερη κρίσιμη η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και τη μητέρα, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζουμε ότι αυτή η διαδικασία εξελίσσεται όσο περνάει ο καιρός. Τα παιδιά που αισθάνονται ασφάλεια έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στη ζωή τους.
- Δίνουμε εμείς πρώτοι το παράδειγμα
Όπως προαναφέραμε, το άλφα και το ωμέγα για να είναι αισιόδοξα τα παιδιά μας είναι να δίνουμε το προσωπικό παράδειγμα. Την αρχή αυτή θα πρέπει να την χρησιμοποιήσουμε σε κάθε τι που αφορά την ανατροφή του παιδιού μας. Δηλαδή, δεν μπορούμε να λέμε στο παιδί μας να μην γκρινιάζει, αλλά εμείς να γκρινιάζουμε με το που μπαίνουμε στο σπίτι!
Πηγή: Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας, ‘’Μεγαλώνοντας (με) το παιδί μου’’ του Κ. Γκοτζαμάνη, ‘’Μεγαλώνω σωστά το παιδί μου;’’ της Μ. Σιδερά.
Γράφει η Dr Angel,
Αγγελική Κοσκερίδου
Holistic Doctor – Counseling Psychotherapist
Doctor of Naturopathic Medicine
MSc Health Psychology